در حال حاضر تاکید زیادی روی بالابردن بازده محصول، بهبود کنترل کیفیت و تضمین ایمنی وجود دارد؛ به‌همین دلیل شرکت‌ها در بسیاری از صنایع به‌دنبال نصب اتاق تمیز «Cleanroom» یا محیط کنترل شده در تاسیسات خود هستند. اتاق‌های تمیز محدود به تولید نیمه‌هادی‌هایی با فناوری پیشرفته یا آزمایشگاه‌های تحقیقاتی دانشگاه نیست؛ بلکه امروزه از آن در انواع محیط‌ها استفاده می‌شود؛ اما واقعا اتاق تمیز چیست؟ اگر شما هم قصد دارید به پاسخ این سوال برسید تا آخر این مقاله فراکالا همراه ما باشید.

اتاق تمیز آزمایشگاه

اتاق تمیز چیست؟

اتاق تمیز محیطی کنترل‌شده است که آلاینده‌هایی مانند گردوغبار، میکروب‌های موجود در هوا و ذرات آئروسل (هواپخش) فیلتر می‌شود تا تمیزترین محیط را فراهم کند. بیشتر محیط‌های کنترل‌شده از محصولاتی مانند دستگاه‌های الکترونیکی، داروها، تجهیزات پزشکی و … محافظت می‌کنند و با توجه به تعداد ذرات مجاز در هوا در هر مترمکعب به کلاس‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. آنها همچنین متغیرهایی مانند دما، جریان هوا و رطوبت را کنترل خواهند کرد.

به‌طور کلی این محیط‌ها برای حذف آلاینده‌ها و ذرات هوای بیرون کار می‌کنند. هوای بیرون از یک سیستم فیلتر، عبور خواهد کرد. سپس فیلترها (HEPA یا ULPA) هوا را طبق مشخصات خود تمیز و ضدعفونی می‌کنند. در این مرحله فیلتر، هوا را به محیط کنترل‌شده وارد می‌کند. در داخل اتاق، فشار مثبت جریان هوا ایجاد می‌شود و آلودگی ناشی از فعالیت‌های داخلی را خارج می‌کند. انواع مختلفی از اتاق تمیز وجود دارد که نوع مناسب آن برای هر محیط به عوامل زیادی از جمله اندازه، کاربرد و … بستگی دارد.


برای خرید دستگاه تصفیه هوا اتاق عمل می توانید از فراکالا اقدام نمایید.


تجهیزات اتاق تمیز (کلین روم)

همان‌طور که حدس زده‌اید، اتاق تمیز، ایزوله و بدون تجهیزات نیست. تجهیزات این اتاق، وسایل متحرکی هستند که به دیوارها، کف یا سقف وصل نمی‌شوند. این تجهیزات می‌توانند شامل پاک‌کننده‌های کفش، دوش‌ها، هودهای نگهدارنده، کابینت‌ها، سیستم‌های نظارت، شمارشگر ذرات، تفنگ‌های پاشش، سیستم تهویه هوا، گذرگاه‌ها و واحدهای ضدعفونی‌کننده اشعه ماوراء‌بنفش باشند. البته اقلام کوچک مانند بطری، کیسه، ملحفه، مواد ضدعفونی‌‎کننده، دستکش و … هم احتمالا وجود داشته باشد که باید آن‌ها از یک تامین‌کننده خریداری شود.

به‌عنوان یک قاعده کلی، تمام تجهیزات باید دارای سطوح صاف و اتصالات قابل مشاهده یا هر مکانی باشد که گردوغبار یا سایر ذرات می‌توانند بدون امکان تمیزکردن ته‌نشین شوند. یکی از تجهیزات مورد نیاز در این اتاق، سیستم تهویه آن است.

سیستم تهویه اتاق تمیز

تمیزبودن فضای کلین روم با تعداد ذرات در مترمکعب تعیین می‌شود. بنابراین، تهویه هوای اتاق تمیز باید تحت کنترل دقیق متخصصان و سیستم‌های تعیین‌شده باشد. جریان هوا در این اتاق‌ها توسط سیستم‌های تهویه هوای پاک با کنترل دقیق، تامین می‌شود. در واقع فیلتراسیون هوا یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های ایجاد یک اتاق است.

هر هوایی که وارد اتاق می‌شود، باید کاملا مطابق با مشخصات آلودگی آن اتاقِ خاص، فیلتر شود. به‌همین دلیل این محیط‌ها در فشار هوای مثبت نگهداری می‌شوند. هر هوایی که وارد می‌شود، ابتدا از طریق سیستم‌های فیلتراسیون درجه HEPA فیلتر خواهد شد. سطح فیلتراسیون هم بستگی به درجه‌بندی اتاق دارد که می‌تواند از ISO 1 تا ISO 9 باشد. البته توجه داشته باشید که ISO تنها سیستم طبقه‌بندی شناخته‌شده برای اتاق‌های تمیز نیست؛ اما یکی از پرکاربردترین‌هاست. در بخش‌های بعدی به استانداردهای مختلف بیشتر خواهیم پرداخت.

می توانید همین حالا از فراکالا نسبت به خرید دستگاه تصفیه هوا نئوتک اقدام نمایید.

اتاق تمیز چیست

انواع کلین روم

احتمالا تا اینجا متوجه شده‌اید که به یک اتاق تمیز نیاز دارید؛ اما مطمئن نیستید کدام نوع برای محیط شما مناسب است؟ این محیط‌ها دارای چندین نوع مختلف با ویژگی‌های متفاوت هستند. برای انتخاب بهترین نوع کلین روم مطالعه ادامه مطلب را از دست ندهید.

  • اتاق‌های تمیز مدولار: اتاق‌های تمیز مدولار یک راه‌حل مقرون‌به‌صرفه برای شرکت‌های کوچکی است که به‌دنبال روشی سریع برای نصب اتاق هستند. این مدل اتاق، شامل دو نوع یعنی دیواره سخت و نرم هستند. اتاق‌ها با دیوار سخت دارای ساختاری سفت و سخت هستند تا حجم فشار هوای داخلی را افزایش دهند و در نتیجه آلاینده‌ها به حداقل برسانند. اتاق‌های با دیوارهای نرم دارای مانع‌هایی از وینیل هستند و می‌توانند تا ۲۴ فوت فاصله بین ستون‌ها داشته باشند. همچنین نصب آنها ساده و مقرون‌به‌صرفه است.
  • اتاق‌های تمیز قابل‌حمل: نوعِ قابل‌حمل، مانند واحدهای مدولار دیوار نرم، دارای محفظه‌های متحرک اتمسفری و کنترل آب‌وهوا برای انجام تحقیقات یا تولید هستند. آنها را می‌توان به‌راحتی و بدون کمک در محل سرهم یا جدا کرد. نیاز روزافزون به نوعِ متحرک و انعطاف‌پذیر منجر به افزایش تقاضا برای آن‌ها شده است.
  • اتاق‌های تمیز ساخته‌شده با شاخه: این نوع اتاق‌ها جایگزینی برای مدل مدولار هستند. اتاق‌های ساخته شده با شاخه به‌عنوان یک شکل ساده و مقرون‌به‌صرفه در نظر گرفته می‌شود. انعطاف‌‎پذیری بالا، شکل دادن، فرم دادن و جا دادن آن‌ها را در هر فضای کاری را ممکن می‌سازد.
  • اتاق تمیز استاندارد: کلین روم استاندارد به محیطی گفته می‌شود که برای محافظت از یک محصول در برابر اثرات ذرات معلق، ایجاد شده است. این مدل اتاق به‌طور گسترده در کارهای صنعتی شامل تولید نیمه‌هادی‌ها، داروها، مواد بیوتکنولوژی و ابزار و دستگاه‌های پزشکی استفاده می‌شود.
  • اتاق‌های تمیز با تهویه متلاطم: این نوع اتاق به جریان هوای غیریک‌طرفه اشاره دارد که در آن هوای خود اتاق با هوای فیلتر شده مخلوط می‌شود تا هرگونه آلودگی باقیمانده در محیط، حذف شود. سیستم‌های جریان هوای متلاطم از روش‌های پیچیده‌ای برای حذف ذرات معلق استفاده می‌کنند.
  • اتاق‌های تمیز یک‌‌جهته: این نوع اتاق رایج‌ترین نوع کلین روم است که در آن جریان هوا در یک جهت یعنی افقی یا عمودی حرکت می‌کند. طراحی اتاق‌های یک‌جهته این امکان را فراهم می‌کند که طبقه‌بندی ISO 5 یا کمتر را دریافت کند. در این نوع محیط، هوای فیلترشده وارد اتاق در بخش بالا می‌شود و آلودگی‌ها را از بین می‌برد و از طریق دریچه‌های پایین یا طرفین اتاق خارج می‌شود.

خرید اینترنتی دستگاه تصفیه هوا کارگاهی با قیمت مناسب و ضمانت اصالت کالا.


کاربرد اتاق تمیز

بسیاری از محصولات و فرآیندها به فضایی برای نظافت و ضدعفونی‌کردن در طول تولید نیاز دارند. یک محیط هم می‌تواند به دلایل مختلفی به یک اتاق تمیز نیاز داشته باشد؛ اما به‌عنوان یک قانون کلی، اگر محصولی تولید می‌کنید که به‌راحتی توسط آلاینده‌ها یا ذرات موجود در هوا تحت تاثیر قرار می‌گیرد، به یک اتاق تمیز نیاز دارید. برخی از صنایعی که باید به‌طور منظم از این نوع اتاق استفاده کنند، شامل موارد زیر هستند:

  • کارخانه‌ها و شرکت‌های تولیدی: الزامات اتاق تمیز به‌عنوان بخشی از فرآیندهای تولید در برخی از صنایع کاربرد دارد. تولید نیمه‌هادی‌ها، ریزتراشه‌ها، پنل‌های خورشیدی، باتری‌های قابل شارژ، نمایشگرهای LED، LCD و OLED، اپتیک، لوازم نظامی مرتبط و … از جمله محصولاتی هستند که برای تولید آن‌ها به شرایط خاصی نیاز است.
  • صنعت داروسازی: در محیط دارویی، کلین روم‌ها، فضایی برای آزمایشگاه‌ها و فرآیندهای تولید مانند تولید انفوزیون هستند. کار در۳ شیفت و اشغال اتاق‌ها به صورت ۲۴ ساعته، برای کارکنان و تعمیر و نگهداری بسیار سخت است؛ چراکه کلیه تجهیزات نصب‌شده باید حداکثر مدت‌زمان (ساعت کاری) را بدون نیاز به وقفه‌ای غیر از نظافت، کار کنند. به‌همین دلیل است که اتاق‌های تمیز در صنعت داروسازی از بالاترین کیفیتِ تجهیزات استفاده می‌کنند؛ چون توقف در تولید بسیار پرهزینه است.
  • صنایع غذایی: این صنایع به کلین روم به‌عنوان بخشی از دستورالعمل‌های اجباری نیاز ندارند؛ اما برخی از شرکت‌ها به‌صورت داوطلبانه به سراغ این راه‌حل می‌روند تا کنترل بیشتری روی فرآیندهای تولید داشته باشند.
  • محیط‌های تحقیقاتی، بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، علوم زیستی: در محیط‌های بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و علوم زیستی مواد بسیار حساسی را در مراحل تحقیق مدیریت می‌کنند. در این محیط‌ها به‌منظور جلوگیری از نفوذ ذرات به خارج از اتاق، آلودگی مواد نگهداری‌شده و خروج ذرات داخل اتاق، به‌ویژه در مورد مواد خطرناک، استفاده از کلین روم ضروری است.
  • بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها: در محیط بیمارستانی، اتاق‌ تمیز در بخش عمل، مراقبت‌های ویژه و … قرار دارد. اتاق تمیز بیمارستان که در اتاق عمل قرار دارد، بسیار مهم است. چراکه بیماران در زمان عمل در معرض عفونت بیشتری قرار می‌گیرند. اتاق تمیز آزمایشگاه در مراکز پزشکی هم بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه محیط انجام آزمایش‌ها، بسیار حساس است.

تهویه هوای اتاق تمیز

استانداردهای اتاق تمیز

اتاق تمیز با توجه به میزان تمیزی هوا طبقه‌بندی می‌شود. برای این کار می‌توانید از یک شمارنده ذرات برای نمونه‌برداری از هوا و بررسی تعداد ذرات موجود استفاده کنید. هرچه هوا تمیزتر باشد (یعنی هر چه غلظت ذرات کمتر باشد)، اتاق هم تمیزتر خواهد بود. دو روش اصلی برای طبقه‌بندی اتاق‌های تمیز وجود دارد.

در ایالات‌ متحده، می‌توان اتاق‌های تمیز را با استفاده از استاندارد فدرال ۲۰۹ (FS 209) طبقه‌بندی کرد. چندین طبقه‌بندی با برچسب FS 209A تا FS 209E وجود دارد. این استاندارد توسط موسسه علوم و فناوری محیطی (IEST) و در سال ۱۹۶۳ معرفی شد. استانداردهای بین‌المللیISO 14644-1، راه دیگری برای طبقه‌بندی اتاق‌های تمیز است. این استاندارد در سال ۱۹۹۹ ایجاد شد.

۹ طبقه‌بندی ایزو شامل ایزو ۱ تا ایزو ۹ برای اتاق‌های تمیز وجود دارد. ISO 1 تمیزترین اتاق ممکن در نظر گرفته می‌شود؛ در حالی‌که ISO 9 هوای معمولی اتاق است. در نهایت می‌توان گفت که FS 209 E (استاندارد ایالات متحده) و ISO 14644-1 (استاندارد بین‌المللی) اندازه‌گیری‌های یکسانی را برای طبقه‌بندی کلین روم در سطوح معین نشان می‌دهند.

بیشتر بخوانید: معرفی بهترین برند دستگاه تصفیه هوا ایرانی و خارجی

نحوه پایش اتاق تمیز

سیستم‌های پایش، محیطِ خوانشِ زمان واقعی آلودگی ذرات را با آلارم و بازخورد، فراهم می‌کنند. در واقع خوانش‌ سیستم‌های نظارت محیطی، پاسخ سریع به هر نوع آلودگی را امکان‌پذیر می‌کند. آن‌ها سیستمی از شمارنده‌ها، حسگرها و نرم افزارها هستند که به‌طور دائمی داده‌ها را در مورد شرایط محیط اتاق تمیز پخش می‌کند.

سیستم‌های نظارت محیطی، داده‌ها را به صورت نمودار و در قالب‌های قابل فهم نشان می‌دهند. ماهیت آنی داده‌ها این امکان را فراهم می‌کند که بلافاصله به یک آلودگی، واکنش نشان دهد و از گسترش آن جلوگیری شود. سیستم‌ها را می‌توان به‌راحتی در هر شکلی ادغام کرد. یک سیستم پایش محیطی تضمین می‌کند که فشار هوا، دما، رطوبت و تعداد ذرات در سطح مورد نیاز است. داده‌های ثبت‌شده در طول چندین سال ذخیره می‌شود و می‌توان از آن‌ها برای اثبات انطباق اتاق با استانداردهای ISO استفاده کرد.

همچنین یک سیستم پایش کلین روم به‌طور مداوم و مستمر پرسنل را برای آلاینده‌ها بررسی می‌کند؛ چراکه آن‌ها منبع اصلی ذرات معلق هستند. پس از پرسنل، سیستم کف، دیوار، سقف و تجهیزات را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که به درستی تمیز شده‌اند. مرحله نهایی سیستم مانیتورینگ این است که محتوای هوا با نمونه‌هایی از یک صفحه واسط عبور می‌کند تا ارگانیسم‌ها و تعداد ذرات در هر فوت مکعب یا لیتر هوا را نشان دهد.

در صورت خرابی هر مدل دستگاه تصفیه هوا می توانید تعمیر دستگاه تصفیه هوا خود را به فراکالا بسپارید.

اتاق تمیز بیمارستان

جمع‌بندی

در این مطلب توضیح دادیم که اتاق تمیز یک محیط کنترل شده است که در آن آلودگی هوا و سطح به‌طور مداوم، نظارت و به شدت کنترل می‌شود. امروزه این اتاق‌ها در صنایعی مانند داروسازی، نیمه‌هادی‌ها، بیوتکنولوژی، تجهیزات پزشکی، علوم زیستی، اپتیک، هوافضا، خودروسازی، تاسیسات نظامی یافت می‌شوند. کلین روم‌ها به انواع مختلفی شامل مدولار، قابل حمل، یک‌جهته، استاندارد و تهویه متلاطم، تقسیم می‌شوند. معمولا این اتاق‌ها را با توجه به تمیزبودن هوای آن، طبقه‌بندی می‌کنند که برای این کار دو استاندارد شامل استاندارد جهانی ایزو و استاندارد مخصوص ایالات متحده وجود دارد. از اینکه تا انتهای این مطلب همراه ما بودید، سپاسگزاریم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *